Tο άλογο του Τορίνο

Παρασκευή 11/11/2011 Καρλόβασι

Σάββατο 12 Κυριακή 13/11/2011 Σάμος

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ:

 Μπέλα Ταρ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ

146 λεπτά

ΠΡΕΜΙΕΡΑ

07-04-11

ΔΙΑΝΟΜΗ

New Star

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

 Γιάνος Ντέρζι, Έρικα Μποκ, Μιχάλι Κόρμος

Διακρίσεις

Μεγάλο Βραβείο της επιτροπής, Φεστιβάλ Βερολίνου

Κριτική ταινίας

 Τορίνο, 3 Ιανουαρίου 1889: ο Φρίντριχ Νίτσε βγαίνει από την πόρτα του σπιτιού που διαμένει. Όχι μακριά από αυτόν, ο οδηγός ενός δίτροχου κάρου έχει πρόβλημα με το πεισματάρικο άλογό του. Όσο κι αν το τσιγκλά, το άλογο αρνείται να κουνηθεί και τότε ο οδηγός χάνει την υπομονή του και αρχίζει να το μαστιγώνει. Ο Νίτσε μπαίνει στη μέση με φούρια για να δώσει τέλος σε αυτή τη βίαιη σκηνή αγκαλιάζοντας το λαιμό του αλόγου και κλαίγοντας. Ο σπιτονοικοκύρης του τον παίρνει μέσα στο σπίτι, τον βάζει να ξαπλώσει ακίνητο και σιωπηλό για δύο μέρες, μέχρι που ο Νίτσε θα μουρμουρίσει τα απαραίτητα τελευταία του λόγια και θα ζήσει για ακόμα 10 χρόνια, βουβός και παράφρων, με τη φροντίδα της μητέρας του και των αδελφών του. Με αφορμή αυτό το πραγματικό περιστατικό, ο Bela Tarr δημιουργεί την φανταστική ιστορία που συνέβη αμέσως μετά και αποτελεί μια συγκλονιστική περιγραφή της δύσκολης ζωής του οδηγού του κάρου, της κόρης του και του αλόγου.

Θανάσης Γεντίμης [cinemanews.gr]

2. Συνέντευξη

Μπέλα Ταρ: «Ο κόσμος μας έφτασε στα όρια του»

Από τα πρόσωπα που ξεχώρισαν πριν από μερικούς μήνες στο Φεστιβάλ Βερολίνου, όπου η ταινία του Το άλογο του Τορίνο απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της επιτροπής, ο 66χρονος Ούγγρος σκηνοθέτης Μπέλα Ταρ βρίσκεται από το απόγευμα της Δευτέρας 6 Ιουνίου 2011 στην Ελλάδα με αφορμή το αφιέρωμα που διοργανώνει στις ταινίες του η κινηματογραφική εταιρία New Star.

Ο Ταρ σκηνοθετεί από το 1977 (Οικογενειακή φωλιά) αλλά το έργο του άρχισε να γίνεται γνωστό στην Ελλάδα μόλις το 2002, όταν το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης διοργάνωσε μια μεγάλη ρετροσπεκτίβα στις δημιουργίες του. Με ταινίες όπως Οι αρμονίες του Werckmeister, Κολαστήριο και Ο άνθρωπος από το Λονδίνο ο ιδιότυπος αυτός δημιουργός ακολουθεί με συνέπεια το μοναχικό μονοπάτι που ο ίδιος χάραξε: μεγάλες λήψεις, αφαιρετικοί διάλογοι, αινιγματικό και μυστηριώδες κλίμα, μινιμαλιστική χρήση της μουσικής, τεράστιος χρόνος, μόνιμη θεματική για τον τραγικό ευτελισμό της ανθρώπινης κοινωνίας· στοιχεία που συντελούν στη μοναδικότητα του έργου του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που σκηνοθέτες όπως ο Τζιμ Τζάρμους και ο Γκας βαν Σαντ έχουν εκφραστεί με κολακευτικά σχόλια για τον Ταρ, χαιρετίζοντας τις ταινίες του ως κορυφαία έργα ανανέωσης του τρόπου που αντιμετωπίζουμε το σινεμά (το σχεδόν οκτάωρης διάρκειας Satan Tango έχει χαρακτηρισθεί από πολλούς κριτικούς το απόλυτο κινηματογραφικό επίτευγμα της δεκαετίας του '90).

- Αυτή είναι η δεύτερη φορά που έρχεστε στην Ελλάδα μετά το αφιέρωμα που είχε κάνει το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης σε εσάς το 2002. Τι έχει αλλάξει από τότε;

Υπάρχουν οι πληροφορίες που δέχομαι από την τηλεόραση, ξέρω την ιστορία της Ελλάδας, μπορώ να αντιληφθώ τι γίνεται, αλλά δεν έχω τόσο πλήρη εικόνα των γεγονότων, πόσω μάλλον για να συγκρίνω το σήμερα με το χθες. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι αυτή τη φορά έχω δει λιγότερα χαμόγελα και περισσότερα κατεβασμένα μούτρα.

- Ποια είναι η εικόνα που έχετε σχηματίσει για τη σημερινή Ελλάδα μέσα από τα ουγγρικά ΜΜΕ;

Στις ειδήσεις βλέπουμε τις διαδηλώσεις και τις πορείες, νιώθουμε την ένταση, αλλά δεν μπορείς έτσι εύκολα να καταλάβεις πραγματικά τι γίνεται στην Ελλάδα . Αυτή η χώρα είναι η δική σου χώρα, είναι των Ελλήνων, και εσείς ξέρετε καλύτερα από τον καθένα το τι γίνεται εδώ. Δεν θέλω να εκφράσω γνώμη μέσω αυτών που βλέπω στην τηλεόραση. Είναι σίγουρα πιο πραγματικό αυτό που νιώθετε εσείς εδώ παρά αυτό που περνά έξω. Εξοργίζομαι ορισμένες φορές, όταν για παράδειγμα έρχονται Γερμανοί στην πατρίδα μου και εκφράζουν άποψη για το τι γίνεται εκεί, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχουν ιδέα.

- Ωστόσο εσείς ο ίδιος έχετε πει ότι αυτή την εποχή η Ουγγαρία δεν είναι παράδεισος. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει σήμερα σημείο στον πλανήτη που να είναι παράδεισος.

Αυτός ο κόσμος, ο κόσμος μας, έτσι όπως τον έχουμε φτιάξει, όπως τον έχουμε σχεδιάσει ως σήμερα, έχει φτάσει στα όριά του. Αν συνεχίσουμε με αυτόν τον τρόπο, θα υπάρξει παντού πρόβλημα. Οπου και να πάω στον κόσμο αυτή την αίσθηση έχω. Σαν κάτι να έχει ξεπεράσει τον εαυτό του. Σαν κάτι να τελειώνει. Αυτό βέβαια δεν είναι απαραίτητα κακό. Ισως αυτό που ζούμε τώρα να είναι όντως το τέλος ενός συστήματος και χρειάζεται να αναζητήσουμε πια κάτι πιο ανθρωποκεντρικό.

- Ο ανθρωποκεντρισμός είναι αυτό που λείπει σήμερα από τους ανθρώπους;

Εδώ και εκατοντάδες χρόνια ο άνθρωπος έχει πάψει να είναι το κέντρο του ανθρώπου. Το χρήμα είναι το κέντρο του ανθρώπου. Εδώ και πολύ καιρό δεν μιλάμε για το πώς μπορούμε να ζήσουμε ανθρώπινα. Ζούμε σε έναν μονοδιάστατο κόσμο, όπου για όλα το κέντρο είναι το χρήμα. Είναι μια ευθεία και όλα μετριούνται με βάση αυτό.

-  Από την άλλη μεριά, ακόμη και για εσάς το χρήμα δεν είναι ο Νο 1 παράγοντας όταν ξεκινάτε να φτιάξετε μια ταινία;

Ναι, διότι ακόμη και μια ταινία μου μέσα σε αυτό το σύστημα μπορεί να υπάρξει. Ακόμη και μια ταινία μου είναι το αποτέλεσμα αυτού του συστήματος.

- Να υποθέσω ότι δεν είστε και τόσο μεγάλος φίλος του καπιταλιστικού συστήματος;

΄Οχι, δεν είμαι μεγάλος φίλος του. Πολλοί περνούν άσχημα με αυτό το σύστημα, οι περισσότεροι. Αλλά και αυτοί που δεν περνούν άσχημα δεν είναι ευτυχισμένοι. Και εγώ θέλω ή καλύτερα θα ήθελα οι άνθρωποι να ζουν ευτυχισμένοι.

- Εχετε πει ότι στις ταινίες σας σάς ενδιαφέρει πάρα πολύ να ερευνάτε και να εξετάζετε το συναίσθημα των ανθρώπων. Τι βρίσκετε γοητευτικό σε αυτή την έρευνα;

΄Ολα τα όντα αισθάνονται. Και οι άνθρωποι αισθάνονται και τα ζώα αισθάνονται, ακόμη και τα δέντρα και τα φυτά αισθάνονται. Αν θέλουμε να προστατεύσουμε τη ζωή, πρέπει να μιλήσουμε για όλα αυτά. Να μιλήσουμε για τα συναισθήματα σε όλο το φάσμα τους. Θέλω να δείξω αυτά τα συναισθήματα. Εκπλήσσομαι και συγχρόνως χαίρομαι όταν αυτό που προσπαθώ να βγάλω από δύο ηθοποιούς όντως βγαίνει. Συνήθως παίρνουμε πολλά παραπάνω από αυτά που περιμένουμε. Χρειάζεται μια αισθαντικότητα για να επιτευχθεί. Πρέπει να νιώθουμε ο ένας τον άλλο. Χωρίς τη συναισθηματική σχέση δεν μπορεί να υπάρξει. Οταν κάνουμε μια ταινία πρέπει να είμαστε μια οικογένεια. Να ξέρουμε πώς ξύπνησε ο ένας, πώς αισθάνεται ο άλλος. Μόνον έτσι μπορεί να λειτουργήσει η ταινία.

- Κατά γενική ομολογία οι ταινίες σας έχουν πεσιμιστική διάθεση. Συμφωνείτε με αυτό; Είναι απαισιόδοξη η διάθεσή σας απέναντι στον κόσμο;

΄Οχι, δεν είμαι καθόλου πεσιμιστής. Θα έλεγα μάλιστα ότι είμαι ακριβώς το αντίθετο, αισιόδοξος. Αυτό που θέλουμε όλοι για όλους μας είναι να φτιάξουμε κάτι καλύτερο. Αυτό που δείχνω, όμως, είναι αυτό που υπάρχει. Δεν υπάρχει πεσιμισμός. Είναι η πραγματικότητα. Δουλειά μου είναι να αποτυπώνω στο φιλμ το πώς βλέπω εγώ τον κόσμο. Το πώς θα το ερμηνεύσει ο καθένας είναι δική του δουλειά.

-  Το να δημιουργούνται σήμερα ταινίες όπως το «Αλογο του Τορίνο» είναι κάτι σαν πράξη ηρωισμού. Είναι όντως έτσι;

΄Ηταν μια αρκετά απλή και μάλλον φτηνή ταινία, οπότε ήταν σχετικά εύκολο να γίνει. Είναι απλώς θέμα να το πάρεις απόφαση.

-  Είστε πολύ μετριόφρων.

΄Οχι, λέω απλώς την αλήθεια. ΄Ηταν μια απλή ταινία. Τρεις άνθρωποι, ένα σπίτι και ένα άλογο. Αυτό ήταν όλο.

- Αν ήταν τόσο απλή θα τη βλέπαμε συνέχεια μπροστά μας, αλλά νομίζω ότι έχουμε να δούμε τέτοια ταινία περίπου 30 χρόνια.

Οι Αρμονίες του Werckmeister ήταν μια πολύ πιο σύνθετη ταινία. Είχε 700 άτομα ηθοποιούς και συνεργείο, και αυτό έκανε τα πράγματα πολύ πιο πολύπλοκα.

Συνέντευξη του σκηνοθέτη στον Γιάννη Ζουμπουλάκη, εφημερίδα το Βήμα, 07/06/2011